Maarten Landsverk

Pamiętam doskonale ten dość ciepły dzień. Nie wiem jednak, jaki był wtedy miesiąc.
A może wokół panowała słota, a złote promienie słońca skraplające się na moich włosach w rzeczywistości były suchymi liśćmi opadającymi ze szpaleru drzew rosnących nieopodal szkoły? Może nie były to nawet liście, a biały puch spadający z ołowianego nieba?
Pamiętam doskonale, a jednak szczegóły zacierają się gdzieś w mojej głowie; zlewają przeskakując w przestrzeni pomiędzy prawym uchem a lewym, gdzieś, gdzie bruzdy mózgu rażone impulsami nerwowymi nagle zaczynają płatać figle.
Może nie było tam nawet śniegu, a jedynie mroczki pojawiające się przed oczami, gdy twardo uderzałem o chropowatą powierzchnię boiska szkolnego. Gumowa piłka robiła
tak — tak — tak — tak
oddalając się gdzieś poza prostokąt wyznaczający pole do gry. Zapadała się w zielone grządki woźnej Mauve. Pachniało miętą. Nie, nie mogła być to zima. Chyba, że były to jedynie cukierki w mojej kieszeni, okrągłe pastylki, które niczym szkło roztrzaskały się w moment po tym, gdy leżałem już przy ziemi, dygocąc w sposób zupełnie niekontrolowany, a jednak pięknie rytmiczny. Szary beton znaczyły wykwity spienionej śliny — rorschachowe plamy, w których mógłbym dostrzec własną śmierć.
Nie mogłem tego widzieć, a jednak chyba śniłem podobne koszmary tyle już razy, że byłem niemal gotów przysiąc, iż obserwowałem swoje ciało z lotu ptaka. Niczym duch unoszący się nad trupem.
Widziałem; postać siedmiolatka, któremu bogowie ofiarowali najpierw dar magii, by następnie spętać go żelaznymi kajdanami ułomności.


Lękam się mojej choroby. Wciąż czuję dreszcz na skórze za każdym razem, gdy naginam wolę i wykrzywiam wargi do składania zaklęć. Spięcie towarzyszy mi, gdy wypuszczam tchnienie magii i zmieniam nim rzeczywistość.
Kiedy tym razem dotrę do granicy? Kiedy znów napad zasłoni mi resztki przytomności? Kiedy kolejne godziny znikną bezpowrotnie i nie będę potrafił wrócić do punktu wyjścia?

Nigdy później nic nie było już tak łatwe, gdyż za każdym razem deptał mi po piętach strach. Wyrzekłem się magii, choć rodzice początkowo starali się szukać pomocy we wszelakiej medycynie i u przeróżnych fachowców. Chyba nie mogli się pogodzić z tym, że idealny syn posiadał w rzeczywistości skazę. Przekuli ją jednak w atut, pchając mnie w kierunku rodzinnych powinności. Do zarządzania sprawami banku nie potrzebowałem wszak rzucania zaklęć. Uczyłem się jedynie teorii, sam zbyt zahukany ich ostrożnością. Z czasem przerodziło się to w swoistą obsesję, kładącą się cieniem na dniu, w którym mój własny syn rozpoczął naukę. Nie mogłem wyzbyć się poczucia, że i on podzieli mój los, lecz w tym przypadku obawy okazały się bezpodstawne. Byłem więc sam z moim własnym bólem i jestem z nim wciąż. Nie mam siły, by walczyć, zwłaszcza, gdy kolejne, choć nieliczne napady, zaburzają moją codzienność. Nie opuszczają mnie koszmary i to one pozostają tym, co najgorsze. Są jeszcze zwodnicze podszepty, lecz nie lubię się do nich przyznawać, bo sprawiają, że tracę kontakt z tym, co rzeczywiste. W ostatecznym rozrachunku, postrzegany jestem jako dość dziwny człowiek, dobrowolnie rezygnujący z dobrodziejstw magii; ludzie znający moje schorzenie natomiast, spoglądają niepewnie i podejrzewam, że sami odczuwają dyskomfort, kiedy nie potrafię panować nad własnym ciałem. Chyba boją się przy mnie poruszać tę kwestię, wiedzą, że nie znoszę, gdy rozmawia się o mnie za moimi plecami.

Nie chcę mówić, że tylko ten strach ukształtował to, kim teraz jestem. Byłoby to zbytnie uproszczenie, choć paradoksalnie mógłbym odnaleźć w nim ulgę i usprawiedliwienie dla moich bardzo złych decyzji. Czasami pragnę, by ktoś zdjął ze mnie ten cały ciężar przygniatający kark i sprawiający, że w niektórych sytuacjach wyglądam na bardziej surowego, niż w rzeczywistości jestem.

Pamiętam ten dzień doskonale. Wiosna, lato, jesień, zima. Nie ważne. Kolejne tygodnie i miesiące spędzone w Fehu stały się udręką. Nie chciałem dotykać magii. Pamiętam doskonale; dwanaście długich lat.






Obracam pomiędzy palcami złoty talar, chropowata blaszka przesuwa się gładko, odbijając promienie słońca. Moja przeszłość i przyszłość. Mój sukces. Teraz wiem, że to była najwłaściwsza droga; dobrze, że podporządkowałem swe marzenia i nadzieje rodowej tradycji. Cofając się jednak do czasów, gdy miałem ledwie piętnaście lat, nie wszystko było tak oczywiste. Nigdy nie byłem wyjątkowo przyjemny, nigdy też nie miałem zbyt bogatego życia towarzyskiego. Nieszczególne odbicie w lustrze, kiepski charakter — lubiłem wyliczać wszystkie cechy wymagające gruntownej przebudowy i nanizywać je na cieniutką żyłkę niczym trofeum, biżuteryjną ozdobę, którą przecież nie powinienem się szczycić. Zawsze wybierałem drogę środka — mieliśmy to we krwi. Dwie szalki wagi na tym samym poziomie, idealnie wyważona huśtawka. Landsverk znaczy: bądź zawsze gdzieś pomiędzy, nie mieszaj się, jeśli wiesz, że balans zostanie zachwiany. Czy jednak cena neutralności nie była zbyt wysoka? Nie potrafię do tej pory powiedzieć, bo wyłamuję schematy z uporem maniaka już od samego początku. Faktycznie, wybrałem drogę środka, lecz nieustannie zahaczam nogą o wszystko, co wystaje. Nie podoba mi się. To obrzydliwe. Tak nie można. Nie potrafię milczeć, więc nie mogąc krzyczeć, spycham wszystko stopą, pięścią toruję przejście. Zmuszam, by ktoś podjął za mnie stosowne działanie. Stig zawsze chętnie nadstawi za mnie karku. Robił to przed laty, w Fehu, robi to i teraz, gdy zasiadam pod kryształowym żyrandolem Landsverkbank. Biedny przyjaciel. Przykrywam się jedynie pozorem opanowania, by ojciec był dumny, by matka miała powód do długich rozmów przepełnionych zachwytem. Buzuje gdzieś we mnie brak zgody, choć uśmiecham się czasami łagodnie, prawdziwie, wzruszam ramionami. Przecież nie wiem, nie mogę się odezwać w tej kwestii.

Złoty chłopiec. Nieciekawy, w gruncie rzeczy, ale złoty.
Troszczyli się, by napełniać mnie samozachwytem, by kolejne paciorki niepewności kruszały, a żyłka pozostała wreszcie rozczarowująco pusta.







Gdy wiązałem łyżwy, czułem namiastkę odebranych mi przywilejów, swoistą rekompensatę za lata udręk i problemów. Wtedy jeszcze sądziłem, że czeka mnie coś innego, niż złote, bankowe sale. Wiek nastoletni, ostatnie lata w Fehu — świst przecinanego powietrza, zgrzyt lodu, prędkość. Drużyna. Stig niezmiennie gdzieś za plecami. Sport był odtrutką, odskocznią i planem, który wszak nigdy nie miał się ziścić. Złoto medalu ładnie wyglądało na piersi, ciążyło przyjemnie i niezwykle dobrze się fotografowało, lecz rozrywało misterny, ojcowski plan. Już wtedy kochałem błysk fleszy i nagłówki w gazetach świadczące o moim sukcesie. Nigdy nie powiedział mi wprost, że to nie jest droga dla mnie. Często ze mną rozmawiał, wiele opowiadał o sobie i swoich młodych latach, jedyny nacisk płynął z jego zielonkawych oczu. Zostawił mi otwartą drogę, wyszedł. A ja? Ja wiedziałem, że nie mogę wybrać inaczej, że sport zamienić muszę na ciąg cyfr, na liczby, które przynosiły prawdziwe zyski. Sądziłem, że był to mój wybór, choć po latach pojawia się głos, który szepcze, że ojciec potrafił w wyrafinowany sposób manipulować ludźmi.
Wyjechałem jak on przed laty; Midgard miał być kolejnym przystankiem w mojej edukacji, którą kontynuowałem przez trzeci oraz czwarty stopień na Tiwaz.





Ażurowe firany powiewały w obszernym oknie. Obraz jest czysty i jasny. Intensywniejszy być nie może i chyba dlatego nie potrafię się pogodzić, że właśnie to pamiętam najlepiej. Może gdyby wspomnienie tak bardzo nie zakorzeniło się we mnie, byłbym obecnie mniej rozżalony, byłoby mi łatwiej zerwać z przeszłością raz na zawsze. Tak się jednak nie dzieje, bo pamiętam wszystko, choć wiem, że sentyment okupiony jest latami wściekłego ujadania i wyszarpywania po kawałku zarówno duszy jak i ciała.
Ażurowe firany, ażurowa bluzka. Róż przebijający przez luźny splot lnu na piersiach. Za oknem śpiewały ptaki
cik — cik — cik — cik
Pachniało już niemal jesienią, choć było przecież wciąż duszno i gęsto. Godzina czternasta piętnaście. Dlaczego pamiętam ten czas? Zegar tykający w starym salonie, gdzie meble przeżarł już niemal doszczętnie dym z ojcowskiej fajki. Ciemne rzęsy rzucały cień na idealnie wyrzeźbione policzki, gdy nachylała się lekko nad książką bezwiednie przesuwając palcem po dolnej wardze. Nie był to przecież pierwszy raz, gdy ją widziałem. Lubiła mnie prowokować w przyjemny sposób, który sprawiał, że niemal traciłem dech. Nawet tu, nawet w sercu mojego rodzinnego domu.
Pamiętam ją zawsze w podobnej scenerii, choć lata płynęły nieubłaganie, choć czułego szeptu zostało niewiele, prawie wcale.
Wciąż kolekcjonuję klisze codzienności: czyta książkę, trzyma w dłoniach kieliszek, uśmiecha się, poprawia włosy, siedzi przy kuchennym stole, przeciera dłonią zaparowane lustro, tuli dziecko do snu. Nie potrafię odmówić sobie niedorzecznej przyjemności rozpamiętywania dobrych chwil.
Ażurowe firany, ażurowa bluzka, różowe wargi.
Tamtego dnia podjąłem decyzję, choć jeszcze nie wypowiedziałem jej na głos.






Cierpliwość rzadko bywała moją domeną. Ślub, wciąż studia, dziecko. Chyba niewiele zmieniło się w mojej codzienności, nie dostrzegałem natomiast, że dla mojej żony to może zbyt wiele.
Ekonomia, zarządzanie, praca, może coś jeszcze? Czwarty stopień, bo przecież wreszcie muszę przestąpić progi rodzinnego interesu. Za wszelką cenę chciałem podołać, dlatego oddawałem się obowiązkom bez opamiętania. Niektórzy lubili śmiać się, że przypominam bardziej historyka, niż faktycznego ekonomistę, czy bankiera. Wiele analizowałem, pisząc prace tyczące się rozwoju ekonomicznego magicznej Skandynawii, jej najbogatszych rodzin i ich znaczenia na tle światowej gospodarki. Chętnie pozostawałem w kontakcie z zagranicznymi specjalistami, analizując innowacje niemieckie, holenderskie czy angielskie. Sporo podróżowałem, goszcząc w Berlinie, Paryżu, Londynie. Pomiędzy ciągłą pracą, a obroną doktoratu udało mi się zebrać pierwszy tom książki traktującej o historii i rozwoju Landsverkbank. Niewiele rzeczy mnie zatrzymywało. Płacz dziecka niknął gdzieś w korytarzu, stłumiony grubymi drzwiami ryglowanymi na mosiężny zamek.
Lecz przecież bywały takie dni, gdy nie potrafiłem znów wyobrazić sobie, że mogłoby być inaczej. Moje własne odbicie w dziecięcej twarzy. Świat zaklęty w tęczówkach syna.  Nasza miłość. Nasza rodzina. Nasza codzienność. Coś, co wynagradzało, kiedy kolejny raz nie potrafiliśmy sobie wybaczyć, kiedy kolejny raz, to nie tylko dębowy masyw, a coś więcej wyrastającego pomiędzy nami. Moja kariera, jej ból. Moje poświęcenie, jej frustracja. Jej plany na przyszłość, moja potrzeba, by za wszelką cenę trzymać się środka.
Szczękałem zębami, kiedy widziałem, że ma wolność, której ja nigdy nie będę miał. Neutralność przelewała się goryczą w naczyniach krwionośnych, jej woń unosiła się przez pory w skórze, a ja kolejny raz zaciskałem palce na brzegu orzechowego biurka. Dlaczego chciałem jej to odebrać? Dlaczego nie mogła być bardziej szczęśliwa niż ja? Dla prostego małżeńskiego rachunku? Resztka whisky nie zamazała cierpkości kolejnego słowa.
Nie.
Nigdy nie byłem dobrym partnerem — patrząc przez pryzmat własnych potrzeb, zniekształcałem to, co było naprawdę ważne. Nie mogła wyjść przed szereg, choć przecież miałem możliwości by uciszyć ojca, by uspokoić matkę. Moja żona mogła spełnić marzenie, zamiast tego pozostał jej pokój belfra. Próbowałem ją jakoś ugłaskać, choć przecież milczała wytrwale. Dla świętego spokoju, dla zachowania twarzy, by pokazać dobrą wolę i potwierdzić, że życie uczelniane, jak i studenckie w ogóle, jest warte wsparcia; z zakurzonych regałów, podążając za srebrną nicią pamięci, dotarłem do pogrzebanego niegdyś planu mojej pra-pra babki Maybritt — wytrawnej działaczki naukowej i wieloletniej wykładowczyni, której przyświecała myśl, by nagradzać najzdolniejszych galdrów. Stałem się więc inicjatorem powstania funduszu stypendialnego jej imienia, by być bliżej tego, czym żyła moja żona. Dopiero teraz myślę, że zrobiłem to celowo dla siebie, nie tylko, by jej udowodnić wspaniałomyślność. Zwyczajnie czułem, że coś mi umyka. Myśli bywały zbyt natrętne. Miałem więc pretekst, by interesować się bardziej. Miałem okazję, by kolejny raz wynieśli nas na piedestał i by zająć głowę dodatkowymi obowiązkami. Fundowanie nagrody dla najlepszych przyniosło mi wszak wiele okazji do pojawiania się w mediach; coroczny wywiad, spotkanie w radiu, kolejna gazeta z moją twarzą i nazwiskami nowych czempionów wśród sportowców i naukowców. Potem czuli się w obowiązku, bym pojawiał się również na zawodach, olimpiadach, bym mówił do nich i motywował, wszak sam byłem studentem, a podobno w młodości otarłem się o karierę sportowca. Zagarniałem kolejną część uwagi Midgardczyków i było mi z tym dobrze, choć pracoholizm odbierał mi coś z człowieczeństwa i bycia po prostu mężem i ojcem. Paradoksalnie, coraz mniej wiedziałem o własnym domu.

Nie lubię braku kontroli, więc wciskałem ją tam, gdzie tylko mogłem. Dlatego wtedy też bywało coraz gorzej, dlatego podatny umysł zaczynał roztaczać w mojej głowie obrazy, które nieśmiało, naprawdę, tylko nieśmiało, niewinnie, sugerowały, że może to, co mi przedstawia żona, to czym mydli mi oczy, nie jest prawdą.





Choć było już źle, zazdrośnie trzymałem to, co należało do mnie. Nawet jeśli pocałunki przerodziły się w krzyki, nawet gdy podejrzliwość była coraz bardziej chora i niedorzeczna. Lepiej mi się żyło w ogromnych salach Landsverkbank. Lepiej mi się żyło usypiając własne sumienie kolejnym przedsięwzięciem mającym świadczyć o mojej hojności. Lepiej mi się żyło, gdy tylko wieczorami zaczynaliśmy następną rundę niekończących się wyrzutów i wzajemnych oskarżeń. Nasze małżeństwo było ledwie skorupą, którą na pokaz, dla lepszego wrażenia, zlepialiśmy kolejny raz w pokraczną całość. Więcej tajemnic, więcej samotności. Dla otoczenia kolorowy obrazek, dłoń wsunięta pod ramię i ucisk na skórze, gdy jej palce znów konwulsyjnie, z jawną dla mnie niechęcią, przytrzymywały się idealnie skrojonej marynarki. To nic. Jedynie ja o tym wiedziałem, chyba byłem mimo wszystko spokojny. Nic się nie zmieniło. Wciąż byliśmy przecież razem. Bankiety, alkohol, towarzystwo, do którego jej nie zapraszałem, choć lawirowaliśmy po tej samej sali. Nie chciałem śledzić jej spojrzenia, było przepełnione wyrzutem po same czarne obręcze tęczówek. Złość pochłaniała białka i mościła się w załamaniach twarzy. Wychylała kolejną lampkę wina, ja dorzucałem kolejną kostkę lodu do szkła z bursztynową cieczą. Przerzucałem karty i zapominałem, że przyszliśmy przecież razem. Lecz zawsze przy powrocie chwytaliśmy się za ręce. To tylko pozory. Doskonałe pozory, które zachowywaliśmy dla nienagannej reputacji, dla szmatławców śledzących losy najmożniejszych ludzi z magicznej Skandynawii.
Bo przecież nie potrafiłem sobie odmówić bywania w towarzystwie, ona też czerpała przyjemność z podobnych spendów. Zapraszano nas często — na kolacje biznesowe, na inaugurację roku akademickiego, wszędzie tam, gdzie miałem się pojawiać, by uścisnąć dłoń, wręczyć nagrodę, czy reprezentować po prostu Landsverkbank. Pięcie się po kolejnych stopniach kariery wzmożyło jedynie intensywność bywania w towarzystwie. Ojciec zawsze mówił, że mam do tego zacięcie i chyba dlatego wypychał mnie przy każdej możliwej okazji, więc w pewnym momencie faktycznie zaczęto utożsamiać mnie z kimś, kto potrafił mówić pięknie i medialnie o nowych rozwiązaniach i o dbałości o finanse Midgardu.
Gdy zacząłem zasiadać w zarządzie Landsverkbank bogowie upomnieli się o zapłatę. Bo moi bogowie przecież byli wyrachowani. Rozwód spadł na mnie niczym grom z jasnego nieba, nawet jeśli czułem, że wisi w powietrzu. Dopiero urzędowe pisma podziałały trzeźwiąco.
Bałem się?
Nie miałem więcej kontroli i choć łudziłem się, że znów wszystko wróci do normy, nic podobnego się nie stało.

Już od dawna byliśmy sobie obcy, prawda?

Próbowała zabrać wspomnienia, lecz ta jedna, jedyna rzecz się jej nie udała. Pustka w domu była przerażająca. Rzeczy osobiste i te całkiem wspólne, ważne i całkiem bezwartościowe. Myślę, że było jej łatwiej, bo miała czas na pogodzenie się z decyzją. Ja nigdy nie miałem tej okazji, bo nie chciałem widzieć prawdy, zasłaniając się odklejonymi od rzeczywistości obrazami. Czy to wciąż była jedynie choroba? Czy miałem prawo się nią usprawiedliwiać?
Przegrałem.




Moi bogowie zawsze ode mnie wiele wymagali. Nawet, jeśli faktycznie byli martwi. Z czasem zastąpiły ich inne sylwetki: matka, ojciec, żona. Lecz miałem do nich wybiórczy szacunek. Bo przecież zawsze chodziło o mnie. Dlatego zgniatałem każdy panteon — ilekroć bowiem zajmował honorowe miejsce czułem, że brak go dla mnie.

Być może byłem jednak zdolny zobaczyć przestrzeń dla kogoś jeszcze? Pomimo szeptów, pomimo plotek. Ostatnia zima upłynęła mi bowiem pod znakiem wielkich zmian. Czy to preludium do czegoś stałego?

Karta rozwoju